Η Ελληνική λέξη «Σελήνη» ετυμολογικά ανάγεται στη λέξη «σέλας» που
σημαίνει φως. Στη Θεογονία του Ησιόδου η θεότητα Σελήνη, αναφέρεται ως
κόρη του Υπερίωνα και της Θείας, ήταν αδελφή του Ήλιου και της Ηούς
(Αυγής) και συχνά απεικονίζεται ως θηλυκή μορφή με το δίσκο της
ημισελήνου στο κεφάλι της.
Ο Όμηρος αναφέρει για τη Σελήνη:..
Ο Όμηρος αναφέρει για τη Σελήνη:..
«Σελήνη με τα μακριά φτερά, που από το
αθάνατο κεφάλι της πηγάζει η φεγγοβολιά που απλώνεται στον ουρανό και τη
Γη αγκαλιάζει. Η λάμψη της χρυσής κορώνας της φωτίζει το σκοτεινό αέρα
και οι ακτίνες της σκορπάνε ως πέρα, όταν το βράδυ, στα μέσα του μήνα, η
θεϊκή Σελήνη, έχοντας λούσει το ωραίο κορμί στου Ωκεανού τα ύδατα,
φορώντας το ακτινοβόλο ένδυμά της κι έχοντας ζέψει τα φτερωτά της άλογα,
τα βάζει να τρέξουν με όλη τους τη δύναμη. Τότε είναι ολόγιομη κι οι
ακτίνες της φέγγουν ολόλαμπρες, σημάδι κι οιωνός για τους θνητούς».
Η Άρτεμις ήταν μια κατεξοχήν σεληνιακή θεότητα. Σχετιζόταν με τα αγρίμια, με τα δάση, προστάτευε τους νέους και τις νέες, είχε υπό την επίβλεψή της τη μητρότητα, τη γονιμότητα και την ανάπτυξη των ζώων και των φυτών. Παρουσιαζόταν ως αυστηρή τιμωρός των ασεβών και των επίορκων και ως ψυχοπομπός, ενώ της αποδίδονταν και οι αιφνίδιοι θάνατοι γυναικών (εδώ κατά κάποιον τρόπο υπονοείται η σύνδεση με τη Σελήνη ως τόπο μεταθανάτιο). Συνδεόταν με τη λατρεία του ιερού δένδρου της Σελήνης και του ιερού κλώνου. Ειδικά η πολύστηθη Άρτεμη στην Έφεσο φαίνεται ότι σχετιζόταν με τη γόνιμη όψη της Μεγάλης Μητέρας Θεάς. Η Άρτεμη αντιστοιχεί στη γέμιση της Σελήνης και στην εφηβική ηλικία.
Η Εκάτη συνδέεται με την προϊστορική, μητριαρχική λατρεία της Σελήνης και σταδιακά της αποδόθηκε τρομακτική, σχεδόν δαιμονική διάσταση. Είχε τριπλή μορφή όντας η πανίσχυρη Κυρία του ουρανού, της γης και της θάλασσας. Η εξουσία της υπήρχε από την εποχή των Τιτάνων προτού την εποχή του Δία και των Ολύμπιων θεών. Ήταν μάρτυρας της αρπαγής της Κόρης από τον Άδη και από τη σκοτεινή σπηλιά της άκουγε της κραυγές της Κόρης. Στους κλασσικούς χρόνους απεικονιζόταν αυστηρή, παράξενη, με τη μορφή ανάγλυφου τριγώνου, με τα πρόσωπα στραμμένα σε τρεις διαφορετικές κατευθύνσεις και συχνά κρατά δύο πυρσούς. Η Εκάτη ήταν η κατεξοχήν θεά της μαγείας και των φαντασμάτων και της φθίνουσας και σκοτεινής Σελήνης. Αντιστοιχεί στην περίοδο της χάσης και της ώριμης ηλικίας, ενώ ως αρχέτυπη μορφή επιβιώνει στα παραμύθια μέχρι σήμερα ως η απειλητική γριά μάγισσα.
Τα Ελευσίνια Μυστήρια σχετίζονταν με τη λατρεία της Σελήνης, καθώς τόσο η Δήμητρα όσο και η Κόρη – Περσεφόνη σχετίζονταν με τη γονιμότητα της γης, τους κύκλους των εποχών και τον κάτω κόσμο – υποσυνείδητο, την κατεξοχήν επικράτεια της Σελήνης. Σε αυτά παρουσιαζόταν με δραματικό τρόπο ο κύκλος της γέννησης, του θανάτου και την αναγέννησης, ο οποίος συνιστά ένα βαθύ μυστήριο για κάθε εξελισσόμενη ύπαρξη.
Οι Τελχίνες της ελληνικής μυθολογίας σχετίστηκαν με τη λατρεία της Σελήνης. Θεωρείτο πως προστάτευαν τη σεληνιακή λατρεία, κάτι που υπονοείται και από την ιδιότητά τους να κατασκευάζουν μέταλλα (στην αρχαία Ελλάδα πιστευόταν πως η κρούση των μετάλλων απέτρεπε τις εκλείψεις της Σελήνης).
Γενικά, παρόλο που υπήρχε εκτεταμένη σεληνιακή λατρεία στην Αρχαία Ελλάδα δε γνωρίζουμε αρκετές λεπτομέρειες για τα όσα τελούνταν σε αυτές. Ωστόσο, είναι γνωστό πως κατά τη λατρεία της Σελήνης στην αρχαία Αθήνα προσφέρονταν σπονδές με καθαρό νερό και μικροί άρτοι με σχήμα κυκλικό ή μηνίσκου. Θα πρέπει να επισημανθεί πως από τα σημαντικότερα ιερά της Σελήνης υπήρχαν στην περιοχή της αρχαίας Σπάρτης στη Λακωνία.
Η Άρτεμις ήταν μια κατεξοχήν σεληνιακή θεότητα. Σχετιζόταν με τα αγρίμια, με τα δάση, προστάτευε τους νέους και τις νέες, είχε υπό την επίβλεψή της τη μητρότητα, τη γονιμότητα και την ανάπτυξη των ζώων και των φυτών. Παρουσιαζόταν ως αυστηρή τιμωρός των ασεβών και των επίορκων και ως ψυχοπομπός, ενώ της αποδίδονταν και οι αιφνίδιοι θάνατοι γυναικών (εδώ κατά κάποιον τρόπο υπονοείται η σύνδεση με τη Σελήνη ως τόπο μεταθανάτιο). Συνδεόταν με τη λατρεία του ιερού δένδρου της Σελήνης και του ιερού κλώνου. Ειδικά η πολύστηθη Άρτεμη στην Έφεσο φαίνεται ότι σχετιζόταν με τη γόνιμη όψη της Μεγάλης Μητέρας Θεάς. Η Άρτεμη αντιστοιχεί στη γέμιση της Σελήνης και στην εφηβική ηλικία.
Η Εκάτη συνδέεται με την προϊστορική, μητριαρχική λατρεία της Σελήνης και σταδιακά της αποδόθηκε τρομακτική, σχεδόν δαιμονική διάσταση. Είχε τριπλή μορφή όντας η πανίσχυρη Κυρία του ουρανού, της γης και της θάλασσας. Η εξουσία της υπήρχε από την εποχή των Τιτάνων προτού την εποχή του Δία και των Ολύμπιων θεών. Ήταν μάρτυρας της αρπαγής της Κόρης από τον Άδη και από τη σκοτεινή σπηλιά της άκουγε της κραυγές της Κόρης. Στους κλασσικούς χρόνους απεικονιζόταν αυστηρή, παράξενη, με τη μορφή ανάγλυφου τριγώνου, με τα πρόσωπα στραμμένα σε τρεις διαφορετικές κατευθύνσεις και συχνά κρατά δύο πυρσούς. Η Εκάτη ήταν η κατεξοχήν θεά της μαγείας και των φαντασμάτων και της φθίνουσας και σκοτεινής Σελήνης. Αντιστοιχεί στην περίοδο της χάσης και της ώριμης ηλικίας, ενώ ως αρχέτυπη μορφή επιβιώνει στα παραμύθια μέχρι σήμερα ως η απειλητική γριά μάγισσα.
Τα Ελευσίνια Μυστήρια σχετίζονταν με τη λατρεία της Σελήνης, καθώς τόσο η Δήμητρα όσο και η Κόρη – Περσεφόνη σχετίζονταν με τη γονιμότητα της γης, τους κύκλους των εποχών και τον κάτω κόσμο – υποσυνείδητο, την κατεξοχήν επικράτεια της Σελήνης. Σε αυτά παρουσιαζόταν με δραματικό τρόπο ο κύκλος της γέννησης, του θανάτου και την αναγέννησης, ο οποίος συνιστά ένα βαθύ μυστήριο για κάθε εξελισσόμενη ύπαρξη.
Οι Τελχίνες της ελληνικής μυθολογίας σχετίστηκαν με τη λατρεία της Σελήνης. Θεωρείτο πως προστάτευαν τη σεληνιακή λατρεία, κάτι που υπονοείται και από την ιδιότητά τους να κατασκευάζουν μέταλλα (στην αρχαία Ελλάδα πιστευόταν πως η κρούση των μετάλλων απέτρεπε τις εκλείψεις της Σελήνης).
Γενικά, παρόλο που υπήρχε εκτεταμένη σεληνιακή λατρεία στην Αρχαία Ελλάδα δε γνωρίζουμε αρκετές λεπτομέρειες για τα όσα τελούνταν σε αυτές. Ωστόσο, είναι γνωστό πως κατά τη λατρεία της Σελήνης στην αρχαία Αθήνα προσφέρονταν σπονδές με καθαρό νερό και μικροί άρτοι με σχήμα κυκλικό ή μηνίσκου. Θα πρέπει να επισημανθεί πως από τα σημαντικότερα ιερά της Σελήνης υπήρχαν στην περιοχή της αρχαίας Σπάρτης στη Λακωνία.
