1936.
Την 4η Αυγούστου, εν όψει των διεθνών εξελίξεων, ο Ιωάννης Μεταξάς, με αφορμή
την πανεργατική απεργία της 5ης Αυγούστου, ζητά από τον Βασιλέα Γεώργιο την
άρση των 'Αρθρων του Συντάγματος
5,6,10,11,12,14,20, και 95 (βάσει του Νόμου 4229/1929 «Περί μέτρων ασφαλείας του κοινωνικού καθεστώτος και
προστασίας της ελευθερίας των πολιτών» η «το ιδιώνυμο» που είχε ψηφίσει η Βουλή επί Βενιζέλου). Θεωρεί την λύση αυτή στην οποία οδηγείται
αναγκαστικά η χώρα...
ως την μόνη μπρος στο αδιέξοδο που την είχε οδηγήσει ο
κοινοβουλευτισμός.
Το Διάγγελμα πρός τον
Λαόν δια την Μεταβολήν της 4ης Αυγούστου 1936, και ο λόγος που εκφωνεί από
ραδιοφώνου την 10η Αυγούστου, ο Ιωάννης Μεταξάς ως Εθνικός Κυβερνήτης (Λόγοι
σελ. 16-18), προς τους Έλληνες, τις Ελληνίδες και την ελληνική νεολαία
φανερώνει τους λόγους από τους οποίους οδηγήθηκε στην άρση των άρθρων του
Συντάγματος και τους Σκοπούς της 4ης Αυγούστου.
Από
την 4η Αυγούστου και μέχρι το θάνατό του, θα κυβέρνηση την Ελλάδα σε καιρούς
εξαιρετικά δύσκολους, με βοηθό του την Κυβέρνησή του και την σύμπραξη και καλή
θέληση των Ελλήνων, που κατανόησαν την σοβαρότητα της καταστάσεως. Με την
θετική στάση τους στις αποφάσεις και στα έκτατα μέτρα που πήρε, του έδωσαν την
δύναμη να φέρει εις πέρας το 'Έργο της 4ης Αυγούστου και
της
ετοιμασίας του πολέμου. Στον ηρωικό στρατό αλλά και στον άμαχο πληθυσμό και την Νεολαία, που συμπαραστάθηκε
και στήριξε τα Έργα της 4ηςΑυγούστου,
οφείλεται η Νίκη.
Τακτικά
χαρακτηρίζεται το καθεστώς της 4ης Αυγούστου ως φασιστικό.
Ήταν όντως και ως
πιο σημείο επηρεάστηκε από τα σύγχρονά
του φασιστικά καθεστώτα της Ευρώπης; Ο ίδιος ο Μεταξάς δεν εκφράζει πουθενά
κάποιο θαυμασμό για αυτά τα καθεστώτα,
κάθε άλλο. Ούτε υπάρχει ένα σημείο στο οποίο να φανερώνεται μία σκέψη συμπάθειας
μίμησης ή συνεργασίας. άλλωστε ο Μεταξάς έχει μία φυσική αλλεργία προς κάθε τι
μη ελληνικό αν και δέχεται ότι θαυμάζει στους Γερμανούς μόνο για τα
χαρακτηριστικά που λείπουν από τους Έλληνες, όπως την πειθαρχία.
Στο Ημερολόγιο
του (2 Ιανουαρίου 1941, τόμος Δ' σελ.553) υπάρχει η κριτική και η περιφρόνηση
του προς αυτά. Ο Κωνσταντίνος Σαράντης σε μελέτη που επιγράφετε: Η ιδεολογία
και ο πολιτικός χαρακτήρας του καθεστώτος του Ιωάννου Μεταξά στην συλλογική
έκδοση, με επιμέλεια Θάνου Βερέμη, και
τίτλο «ο Μεταξάς και η εποχή του».Αθήνα, Ευρασία 2009, λέει. «Σε γενικές
γραμμές, λοιπόν, το καθεστώς της 4ης Αυγούστου δεν συγκέντρωνε τα απαραίτητα
αποφασιστικά χαρακτηριστικά που θα το έθεταν χωρίς αμφιβολία στην ίδια
κατηγορία με τα δυτικοευρωπαϊκά φασιστικά και εθνικοσοσιαλιστικά κράτη, όποιες
και αν ήταν οι εμφανείς ομοιότητες και σχέσεις με αυτά».
Αν θέλουμε να
περιγράψουμε με ακρίβεια τι κράτος ήταν η 4η Αυγούστου θα κρατήσουμε τα λόγια
του ιδίου του Μεταξά: "Η Ελλάδα έγινε ένα Κράτος αντικομουνιστικό, Κράτος
αντικοινοβουλευτικό, Κράτος ολοκληρωτικό, Κράτος με βάση αγροτική και εργατική,
και κατά συνέπεια αντιπλουτοκρατικό χωρίς κόμμα ιδιαίτερο να κυβερνά"
